Contoh Tembung Andhahan – Tembung andhahan merupakan sebuah tembung yang penggunaannya tidak pernah lepas dari tembung lingga/kata dasar. Sehingga tembung ini juga tergolong sangat penting dalam tata bahasa Jawa. Oleh sangat pentingnya, sebagai orang Jawa anda harus memahami bagaimana tembung andhahan. Di bawah ini adalah pengertian lengkap hingga contoh contoh tembung andhahan.
Daftar Isi
Tembung Andhahan Adalah
Tembung andhahan adalah sebuah tembung atau kata yang telah berubah dari bentuk dasarnya karena mendapat imbuhan. Tembung andhahan merupakan tembung yang kata dasarnya telah mendapat awalan, sisipan maupun akhiran.
Dengan kata lain tembung andhahan adalah tembung lingga yang telah dirubah yang diberi imbuhan atau sisipan, karena itu tembung andhahan disebut dengan turunan tembung lingga.
Tembung Andhahan yaiku
Tembung andhahan yaiku tembung sing wes owah saka asale/tembung asline. Tembung andhahan dumadi saka tembung lingga kang oleh wuwuhan utawa sisipan. Wuwuhane iku bisa ing ngarep, ing tengah, utawa ing mburi tembung lingga.
Tuladha tembung andhahan :
- Silih tembung andhahane nyilih,
- Tandhur tembung andhahane nandur.
- Cuwil tembung andhahane ceruwil.
Jenis Jenis Wuwuhan / Imbuhan
Tembung andhahan akan berubah ketika mendapat imbuhan berupa :
- Ater-ater / Awalan
- Seselan / Sisipan
- Penambang / Akhiran
- Wuwuhan Bebarengan / Gabung
1. Ater Ater (Awalan)
Ater ater yaiku imbuhan kang panggone ana ing ngarepe tembung asal utawa kiwaning tembung lingga.
Ater ater atau awalan merupakan imbuhan yang berada di depan kata dasar (tembung lingga). Ater ater terbagi menjadi tiga macam, antara lain :
- Ater – ater Hanuswara , yaitu awalan yang berupa m-, n-, ng-, dan ny- .
Contoh tembung andhahan dengan ater – ater Hanuswara :
m- + laku = mlaku
m- + bathik = mbathik
n- + tangis = nangis
n- + dudut = ndudut
Ny- + cuwil = nyuwil
Ny- + sandhing = nyandhing
Ng- + gawa = nggawa
Ng- + gendong = nggendong
- Ater – ater Tripurasa, yaitu awalan yang berupa dak-, ko-, dan di-.
Awalan tripurasa menunjukkan subjek pelaku, dimana dak berarti aku, ko berarti kamu dan di berarti dia. Contoh tembung andhahan dengan ater – ater Tripurasa :
Dak + gawa = dakgawa
Dak + pangan = dakpangan
Ko + gawa = kokgawa
Ko + pangan = kokpangan
Di + gawa = digawa
Di + pangan = dipangan
- Ater – ater Liyane,
Contoh tembung andhahan dengan ater – ater liyane :
a- + lungguh = alungguh
ma- + lumpat =malumpat
ka- + limpe = kalimpe
ke- + sandhung = kesandhung
sa- + gegem = sagegem
pa- + lilah = palilah
pi- + tutur = pitutur
pra- + wira = prawira
kuma + wani = kumawani
kami + tuwa = kamituwa
kapi + lare = kapilare
tar + waca = tarwaca
2. Seselan ( Sisipan )
Seselan adalah imbuhan yang berada di tengah-tengah kata. Seselan ini berupa –um-, –in-. –el-, dan –er-. Contoh tembung andhahan dengan seselan antara lain :
Um + gantung = gumantung
Um + ayu = kumayu
In + tangis = tinangis
In + serat = sinerat
El + dewer = delewer
El + beber = beleber
Er + cuwil = ceruwil
Er + titis = teritis
3. Wuwuhan Penambang ( Akhiran)
Penambang merupakan jenis imbuhan yang letaknya berada di akhir kata dasar. Penampang berupa –I, -ake, -e, -ane, -ke, -a, -ana, -na, -ku, -mu dan -en.
Contoh tembung andhahan dengan wuwuhan penambang antara lain :
Turut + – i = turuti
Jupuk + – ake = jupukake
Teka + – ne = tekane
Bapak + -e = Bapake
Jaluk + – ane = jalukane
Kethok + -ke = kethoke
Gawa + -a = gawaa
Jupuk + – ana = Jupukana
Jaluk + – na = jalukna
Buku + – ku = bukuku
Omah + -mu = omahmu
Jupuk + -en = Jupuken
4. Wuwuhan Bebarengan (Gabungan)
Wuwuhan bebarangan atau gabung merupakan tembung andhahan dimana mendapat lebih dari satu wuwuhan. Contoh tembung andhahan dengan wuwuhan bebarangan atau gabungan antara lain :
di- + gawa + -ake = digawakake
n- +jupuk + – I = njupuki
ka- + liwat + -an = kaliwatan
n- + tutup + – i = nutupi
ny- + suguh + – i = nyuguhi
di- + wales + -ake = diwalesake
pa- + papring + -an =papringan
m- +buwang + – i = mbuwangi
ng- +keplak+ – i = ngplaki
Contoh Contoh Tembung Andhahan
- m + pacul = macul
- m + pupus =mupus
- m +weling =meling
- n +tulis =nulis
- n +tutup =nutup
- n +telat =nelat
- ng +kancing =ngancing
- ng +kethok =ngethok
- ny +sambal =nyambal
- ny +suling =nyuling
- ny +sikut =nyikut
- dak +dhudhuk =dakdhudhuk
- dak +jupuk =dakjupuk
- ko +goreng =kokgoreng
- ko +tulis =koktulis
- di +ambung =diambung
- di +bathin =dibathin
- a +wujud =awujud
- a +teges =ateges
- ke +jepit =kejepit
- ke +pidhak =kepidhak
- sa +gelas =sagelas
- sa +dina =sadina
- sa +wengi =sawengi
- pa +etunng =paetung (petung)
- pa +warta =pawarta
- pi +wales =piwales
- pi +wulang =piwulang
- pra +tandha =pratandha
- pra +lambang =pralambang
- pri +bumi =pribumi
- kuma +lancang =kumalancang
- kami +tetep =kamitetep
- tar +tamtu =tartamtu
- tar +kadhang =tarkadhang
- um +pinter =puminter (kuminter)
- um +bagus =bumagus (gumagus)
- in +tulis =tinulis
- el +titi =teliti
- el +kepyur =kelepyur
- er +kelip =kerelip
- er +gandhul =gerandhul
- gelem + a =gelema
- pacul +e =pacule
- lungguh +na =lungguhna
- kandha +ana = kandhaana ( kandhanana)
- kanca + ana = kancaana (kancanana)
Tembung Andhahan dari Tembung Lingga
TEMBUNG LINGGA TEMBUNG ANDHAHAN
Silih Nyilih Disilih Sinilih Silihan
Gawa Nggawa Dakgawa Ginawa Gawakna
Gambar Nggambar Kokgambar Ginambar Gambaran
Tulis Nulis Ditulis Tinulis Tulisen
Sapu Nyapu Daksapu Sinapu Sapunana
Tandur Nandur ditandur Tinandur Tanduran
Pangan Mangan Dipangan Panganan
Kirim Ngirim Kokkirim Kiriman
Cicil Nyicil Dicicil Cicilanan
Tuku Nuku Dituku Tinuku Tukunana
Demikianlah uraian dan contoh contoh tembung andhahan. Semoga penjelasan di atas dapat membantu anda semua dalam mengerjakan tugas sekolah dan menggunakan tembung andhahan dalam kehidupan sehari-hari.