√ 837 Contoh Tembung Kawi Beserta Artinya & Kalimat (LENGKAP)

Tembung Kawi Yaiku – Tembung kawi sangat jarang sekali digunakan dalam percakapan sehari-hari oleh masyarakat Jawa. Salah satu penggunaan tembung kawi yaitu untuk kata-kata dalam pewayangan. Namun demikian, tidak sedikit juga contoh tembung kawi yang dapat dipelajari dan dipraktekkan dalam perbincangan. Sebagai masyarakat Jawa, tentu anda harus mengenal contoh contoh tembung kawi di bawah ini.

Daftar Isi

Pengertian Tembung Kawi

Tembung Kawi adalah tembung Jawa kuno yang sering digunakan untuk tembang, pewayangan, dan penulisan karya-karya sastra. Karena memiliki makna yang baik tembung kawi juga banyak digunakan untuk pemberian nama orang, nama bayi dan tempat usaha dengan harapan agar sesuai dengan arti yang baik pula.

Tuladha jeneng nganggo tembung kawi :

Adhi Karya ( Penggawean sing apik)
Rini Paramita (Bocah wadon sing sempurna)
Sigit Irawan (Mega sing apik)

Tembung kawi yaiku

Tembung kawi yaiku tetembungan kang cak-cakane winates ana ing basa endah, umpamane kanggo ing tembang, padhalangan, kethoprak lan acara liyane kang gegayutan karo adat kejawen.

Tembung kawi juga disebut dengan tembung sansekerta. Banyak tetembungan basa kawi yang diambil dari bahasa Sansekerta. Meskipun tembung kawi itu berasal dari Jawa kuno, namun penggunaannya tidak sama. Bahasa kawi digunakan untuk kasustraan, sedangkan Jawa kuno untuk percakapan sehari-hari.

Contoh Tembung Kawi

Berikut adalah contoh contoh tembung kawi yang dapat anda pelajari artinya dan anda praktekkan.

Abra : sumorot
Acala : gunung
Adi : becik, endah
Adibusana : sandahangan sing apik
Adilaga : paprangan
Adipati : bupati
Aditya : srengenge
Adiyaksa : jaksa
Aglar : sumebar
Aglis : gelis, enggal
Agni : geni
Agra : pucuk
Agung : gedhe
Ajar : pandhita
Aji : ratu, raja
Akasa : awang-awang / langit
Akrami : ala, ningkah, susila
Aksama : pangapura
Aksara : huruf
Aksi : mripat
Aldaka : gunung
Amba : aku, ingsun
Ambeg : sipat
Amerta : banyu, urip
Among : njaga
Among karso : karepe dhewe
Among praja : mrintah negara
Amrik : ngambar wangi
Ananta : ajeg, warna-warna
Anapi : nanging
Ancala : gunung
Ancas : tujuan
Andaka : bantheng
Andakara : srengenge
Andaru : lintang
Anderpati : kendel banget
Andika : ngandika
Andrawina : pasugatan , pesta
Angga : awak
Anggada : gelang
Anggung : tansah
Angkara : tamak, loba
Angling :kandha
Anila : angin
Apsara : dewa
Apsari : dewi
Arcapada : bumi , jagad
Ardana : dhuwit
Ardaya : ati, rasa
Ardi : gunung
Arga : gunung
Aris : alon
Arjasa : wit
Arka : srengenge
Arnawa : segara
Arsa : arep, gelem
Astha brata : wolu kabecikan
Astana : kuburan
Astha : wolu
Asthi : gajah
Astra : gaman , panah
Astute : alem , pangestu
Asura : buta
Aswa : jaran
Atma : anak, nyawa
Atmaja : anak
Atmaka : anak
Awiyat : awang-awang
Ayun : arep, gelem
Aywa : aja

Bacitra : alun- alun
Badhama : gaman
Badra : rembulan, kabegjan
Bagaskara : srengenge
Bagaspati : srengenge
Bagawan : pandhita
Bagya : begja
Bajra : bledheg ; inten
Baka : langgeng
Bakti : sungkem ; nembah
Balitu : bodho
Banawa : prau
Banawi : kali
Bandayuda : perang
Bantala : lemah; bumi
Banu : sorot srengenge
Barata : tirakat ; tapa
Baruna : dewa segara
Basanta : rembulan
Baskara : srengenge
Basmi : kobong
Basuki : slamet
Bathara : dewa
Bathari ; dewi
Bawa : sipat
Bawa laksana : nudhoni guneman
Bawana : bumi
Bayangkara : prajurit
Bayu : angin
Belasungkawa : melu susah
Biksu : pandhita
Bima : medeni
Birawa : gagah; giris
Bli : ora
Boga : pangan
Boja : pangan
Bojana : pesta
Boma :langit, awang-awang
Bondhan : joget
Botrawi : tlaga
Braja : angina; gaman
Brakithi : semut
Brama : geni
Bramantya : nesu
Bramara : tawon
Brangta : kesengsem; kasmaran
Brastha : rusak; ilang
Brata : tapa; tirakat
Bujana : pesta
Bulubekti : pajeg
Buntala : bumi
Bupala : raja
Busana : sandhangan
Butala : lemah
Buwana : bumi

Cakra : rodha
Cakrawala : langit
Candhala : daksiya
Candra : rembulan ; paribasan
Candramawa : kucing
Candrasa : pedhang
Candhabirawa : nesu; aji-aji
Canthoka : kodhok
Canthula : kurang ajar
Caraka : utusan
Catur : papat
Cidra : ora setya, durjana
Cintra : cilaka; susah
Cipta : pikiran; gagasan
Citra : gambaran
Cora : maling
Crema : kulit; wlulang
Culika : durjana
Cundhaka : utusan
Curiga : keris

Dadu : abang
Dahana : geni
Dahat : banget
Daksa : pinter
Daksina : kidul; tengen
Dama : bodho
Danawa : buta
Danta : untu
Danu : gendhewa
Danuja : buta
Dara : bocah wadon
Darba : suket
Darma : wajib; becik; bapak; kautaman
Darpa : kendel
Darpita : kendel banget
Darsana : contoh
Dasa : sepuluh
Dasih : abdi
Datan : ora
Datapati ; srengenge
Dawala : putih
Dayinta : putih
Den : di
Dennya : sarehne
Dewangkara : srengenge
Dhadhu : abang
Dhandha : gada
Dhandhang : gagak
Dhatulaya : kraton
Dhayang-dhayang : pawongan
Dhihi : biyen
Dhingin : dhisik
Dhuhkita : susah
Dhusta : ala
Dibya : misuwur
Digdaya : sakti
Dipa : gajah; diyan
Dipangga : raja
Dipati : raja
Dira : kukuh; kendel
Dirada : gajah
Dirga : dawa
Dirgantara : awang-awang
Dite : dina Minggu
Ditya : buta
Diwangkara : srengenge
Diyu : buta
Drana : sabar
Drasthi : pandengan
Dri : gunung
Driya : ati
Duk : ener; nalika
Duksina : kidul
Dulu : deleng
Dumadi : titah; makhluk
Dumilah : sorot
Dur : ala; jahat
Dura : adoh
Duratmaka : maling
Durga : bebaya; alangan
Durna : pangayoman
Dursila : maling; tindak ala
Dustha : julig
Duta : utusan
Dutya : buta
Dwaja : gendera
Dwi : loro
Dwija : guru; pandhita
Dwipa : pulo; gajah
Dwipangga : gajah
Dyah : putri
Dyan : banjur
Dyatmika : alus; anteng

Eka : siji
Ekapraya : sarembug
Eksi : mripat; ndeleng
Endah : becik
Esthi : jangka ; gajah
Enu : dalan
Erawati : bledheg
Ernawa : segara
Esa : siji

Gagana : awang-awang
Gahana : jurang
Galuh : inten; putri
Gama : dalan
Gana : mendhung; mega
Gandarwa : butho, dhemit
Gandhi : palu
Ganjur : tumbak
Gangga : banyu; kali
Gapura : lawang
Garba : weteng
Garbini : mbobot; meteng
Garini : bojo
Gata : laku
Gatra : wujud; rupa
Gegana : awang-awang; langit
Gerah : gludhug
Gili : gunung cilik
Gini :wong wadon
Giri : gunung
Gita : tembang, guritan
Giwangkara : srengenge
Gora : banget; gedhe
Gra : pucuk; banget
Graha : omah; lintang
Grana : irung
Guling : turu
Gumrugut : jurang
Guna : pinter
Gung : gedhe; tansah
Gundhala : bledheg
Guntur : bledheg
Gupala : reca; baureksa
Gupit : papan turu
Gupita : reronce kembang
Gurit : tulisan
Gumita : gludhug
Guruh : bledheg
Gya : enggal

Hamba : batur
Harja : slamet
Harsa : seneng
Harsaya : seneng
Hasta : tangan
Hasti : gajah
Haywa : aja
Her : banyu
Himalaya : gunung
Himawan : gunung
Hyang : dewa

Iba : gajah
Ima : mega
Imalaya : gunung
Imantaka : mega
Ina : asor
Indriya : karep
Indung : Ibu
Ingsun : aku
Irawan : mega

Jagad : donya; bumi
Jahnawi : banyu
Jahni : banyu
Jala : banyu
Jaladara : mendhung
Jaladri : segara
Jalanidhi : segara
Jalma : wong
Jalu : lanang
Jana : wong
Janaloka : donya
Janma : wong
Jangga : gulu
Jarwa : teges
Jatha : siung
Jati : nyata; asli
Jatukrama : bojo
Jawata : dewa
Jaya : menang; seneng
Jenar : kuning
Jenggala : alas
Jilma : wong
Jingga : abang nom
Jiwa : sukma
Jladri : segara
Judhi : perang
Juga : mung
Jumantara : langit
Jurit : perang
Juwita : putri, wadon

Kadhaton : kraton
Kaca : rambut
Kadya : kaya
Kaga : manuk
Kahyangan : panggonan dewa
Kahyun : karep
Kaka : kakang
Kala : piala; buta; wektu
Kala bendhu : pagebluk
Kalaka : banyu
Kalandara : srengenge
Kalbu : ati
Kalindhih : kalah
Kaloka : misuwur
Kalpa : jaman
Kalpika : alil-ali
Kalwang : lawa
Kalyana : linuwih
Kanaka : emas; kuku
Kanin : tatu
Kanugraha : paweweh
Kanuraga : digdaya
Kangkan : pedhang
Kapi : kethek
Kapiyarsa ; karep
Kapti : karep; ati
Karana : sebab
Kardi : gawe
Karma : kalakuan
Karna : kuping
Karta : slamet
Kartika : lintang
Karya : panggawean
Kasatmata : katon
Kasub : misuwur
Katga : keris
Kawi : crita; pujangga
Kawuri : biyen
Kawuryan : katon
Kayun : karep
Kelimengan : peteng
Kenaka : kuku; emas
Kencana : emas
Kengis : katon
Kenya : bocah wadon
Kenyar : sorot
Kering : kiwa
Kinabekten : berbakti
Kinanthi : digandheng
Kingkin : sedih
Kintaka : layang
Kirana : rembulan, sorot
Kisma : lemah
Komala :inten; alus
Kongas : misuwur; sumebar
Koswa : wadyabala
Kresna : ireng
Kridha : rerigen; patrap
Kriya : pegaweyan
Krura : nesu; golok
Kukila : manuk
Kumara : bocah
Kumba : sirah; bocah
Kunarpa : bangka
Kuncara : kondhang
Kundhala : ali-ali
Kurda : nesu seru
Kusala : apik; pinter
Kusuma : kembang; ayu
Kumawa : kuwat

Laban : kilat
Labda : pinter
Laju : terus; kenceng
Laga : perang
Lagya : lagi
Laksa : ener; dalan
Laksita : konangan
Laksmi : ayu
Lalis : mati
Lampita : tandha; ngalamat
Lampus : mati
Langkap : gendhewa
Langking : ireng
Lara/ rara : prawan; susah
Laras : gendhewa
Larung : mudhun; terbela
Lastri : bengi
Latri : bengi
Lawan : karo
Laya : panggonan
Layon : janasah
Layu : mati
Lebda : pinter
Lebuh : dalam
Leksana : mlaku
Lelana : ngumbara
Lena :ilang; mati
Lepen : kali
Lingga : tandha :reca
Lir : kaya
Lirwa : sembrana
Listya : ayu
Lodra : galak
Lohita : abang
Lohjinawi : subur banget
Loka : jagad
Ludira : getih
Luhung : luhur
Luhur : dhuwur
Lukita : tuladha
Lumaksana : mlaku
Lungayan : gulu

Madya : tengah
Maha : banget; linuwih
Maharsi : pandhita
Maharesmi : rembulan
Mahyeksi : pandhita
Makarya : nyambut gawe
Mala : cacat
Mameh : golek
Mami : aku
Mandhala : bumi; tlatah
Mandira : wit wringin
Mandragini : papan sare
Mandraguna : wicaksana
Mandhala : tlatah; bumi
Mandiri : ngadeg; madeg
Manggala : panggedhe; begja
Manik : inten
Manila : inten biru
Manjing : mlebu
Manyura : merak
Marcapada : jagat
Marga : dalan
Margana : panah
Marta : sabar; urip
Martini : sabar; nguripi
Marus : getih
Maruta : angina
Matra : ukuran
Matswa : iwak
Maya : remeng-remeng
Merjaya : mateni
Meru : gunung
Miguna : pinter
Mijil : metu
Mina : iwak
Minantaka : nelayan
Mindha : padha
Minging : wangi
Mintuna : jodho
Mitra : kanca
Mituhu : manut
Miyarsa : krungu
Miyat : ndeleng
Moksa : ilang; mati
Mong : macan
Mrih : supaya
Mring : marang
Mudha : bodho; enom
Mulat : inten
Mumpuni : nguwasani; pinter
Mundhing : kebo
Murba : nguwasani
Murca : ilang
Murda : panggedhe; endhas
Muroni : ngendemi
Murti : awak
Murud : lunga; mati
Musna : ilang
Mustaka : sirah
Musthika : inten
Myat : ndeleng

Nadhah : mangan
Nadi : kali
Naga : ula
Nagagini : ula wadon
Nayaka : panuntun
Naka : kuku
Nala : ati; rasa
Nalendra : raja
Nara : wong; pungawa
Nararya : punggawa
Narendra : raja
Narmada : kali
Narotama : senapati
Narpa : raja; ratu
Narpati : raja; ratu
Narya : raja; ratu
Nata : raja; ratu
Nawala : layang
Nayaka : punggawa
Nendra : turu
Netra : mripat
Nenggala : tumbak
Nestapa : sedih
Ngadi busana : ndandan
Ngalembana : ngelem
Ngarsa : ing ngarep
Ngesthi : mikir
Nila : biru
Nimpuna : pinter
Nindya : ora cacat; utama
Nir : ilang
Nira : e, ne ( penambang)
Nirbaya : kendel banget
Nirmala : suci
Nirwana : alam langgeng
Niskala : slamet
Nugraha : peparing; ganjaran
Nulad : niru
Nuswa : pulo

Obar-abir : kilat
Oneng : sedih
Orem : sesambat

Pabaratan : paperangan
Pada : sikil; panggonan
Padma : kembang
Padmi : bojo
Paduka : kowe
Palagan : papan-peran
Palakrama : ningkah
Palastra : mati
Palupi : contoh; tuladha
Palwaga : kethek
Pambayun : mbarep
Pamiarsa : pangrungu
Pamulu : praen
Pamungkas : pungkasan
Panca : liima
Pancakara : perang
Pancala : gunung
Pandhega : panggedhe
Pangaksama : pangapura
Pangastuti : sembah
Pangupajiwa : panguripan
Panti : omah; panggonan
Paramarta : angen-angen; luhur
Parameswara : ratu
Paramita : sempurna
Paripura : pepak; jangkep
Pariwara : pitutur
Parwata ; gunung
Pati : ratu
Patra : godhog
Pawaka : geni
Pawana : angina
Pawiyatan : sekolahan
Peken : pasar
Pindha : kaya
Pingul : putih
Pita : kuning
Plaga : kethek
Praba : sorot
Prabawa : kamulyan
Prabu : raja
Pradangga : gamelan
Pardnya : pinter
Praja : negara
Pralaya : mati; rusak
Pralina : mati
Pramana : nyawa
Pramugari : panuntun
Pramuka : panggedhe
Prana : ati
Pranawa : padhang
Prapta : teka; tekan
Pratala : lemah; bumi
Pratama : kang kawitan
Pratangga : srengenge
Pratiwi : bumi; lemah
Prawata : gunung
Prawira : kendel
Praya : karep
Priya : lanang
Priyangga : dhewe
Pringga : bebaya
Punggawa : panggedhe
Pura : kraton
Purba : wiwitan; kuna
Puri : kraton; beteng
Purna : genep; wutuh; rampung
Purwa : wiwitan; biyen
Puspa : kembang
Puspita : kembang
Pustaka : buku

Radite : srengenge
Raditya : srengenge
Radya : negara
Radyan : raden
Raga : awak
Raharja : slamet
Rahayu : slamet
Rahina : awan
Rama : bapak
Rana : perang
Ranu : banyu
Rara : prawan
Raras : becik; alus
Rasmi : endah; peni
Rat : kraton; donya
Rata : kreta
Ratangga : kreta
Ratih : rembulan
Ratna : inten
Ratri : bengi
Rawi : srengenge
Raya : gedhe
Rekta : abang
Rena : ibu
Rencang : kanca
Rewanda : kethek
Resi : pandhita
Rika : kowe
Rimba : alas
Rimbit : jodoh
Rimong : macan
Rini : wadon
Ripta : piker; karangan
Riris : gerimis
Roga : lara
Rudah : sedih
Rudhira : getih
Rudita : susah
Ruhara : kisruh
Rukmi : emas
Runtik : emas

Saba : pakumpulan; pasugatan
Sadana : rekadaya; dhuwit
Sadya : karep
Saekapraya : rukun
Sah : pisah
Saka : pang; kanca
Sakti : digdaya
Samapta : rampung; siyaga
Samekta : siyaga; sumadhiya
Samirana : angin
Samya : bebarengan
Samodra : segara
Sana : panggonan
Sandi : wadi; rahasia
Santi : tentrem; sabar
Sanggraha : cawisan; kumpulan
Sapala : sepele
Sara : panah; blumbang
Sardula : macan
Sari : apik; kembang
Sarira : awak
Saroja : rangkep; kembang
Sarpa : ula
Sasodara : rembulan
Sasana : panggonan; piwulang
Sasangka : rembulan
Sasi : rembulan
Sasmita : tandha; ngalamat
Sastra : buku; tulisa
Sata : pitik jago, satus
Satmaka : nyawa
Sato : kewan
Satwa : kewan
Sawego : sediya
Sayekti : genah; bener
Sayoga : apik; patut
Senapati : pangarepe prajurit
Seta : putih
Setra :tegal
Sewaka : juru laden
Sigit : bagus
Sigra : gelis; banjur
Sila : patrap
Sindu : banyu; kali
Sindhung : angin
Sinudarana : ditiru
Singgih : mula nyata
Sira : kowe
Sirat : sorot
Sirna : ilang; mati
Siswa : murid
Sitaresmi : rembulan
Siwi : anak
Soca : mripat
Song :paying
Sona : asu
Sonya : sepi
Sopana : dalan
Sotya : inten
Srawung : bebarengan
Sri : sorot; sinar; cahya
Su : bagus, ayu, luwih banget
Sudama : loma
Sudarma : bapak
Sudarsana : contoh
Sudira : kendel
Suksma : soh; alus
Sumbaga : misuwur
Sumrik : wangi banget
Sun : aku
Sunar : sorot
Sung : weweh
Sungkawa : susah
Sunu : anak
Sura : wani
Surya : srengenge
Susila : tatakrama
Suta : anak
Suwarna : emas
Swa : dhewe; jaran
Swasta : slamet
Sweda : kringet

Tamtama : wadyabala
Tan : ora
Tanaya : anak
Tanu : awak
Taru : wit
Tarup : kumpul
Taruna : enom
Tasik : segara
Tawang : langit
Tinon : katon
Tirta : banyu
Titi : tanggal
Tiwikrama : muring; nepsu
Trenggana : lintang
Trustha : seneng
Tuhu : nyata
Tunu : obong
Tuntas : jangkep
Turangga : jaran
Turida : susah
Tuwawa : titip
Tyas : ati

Udrasa : tangis
Udyana : taman
Ulu : sirah
Ulun : abdi
Uninga : weruh
Upaboga : pangan
Upajiwa : rejeki
Upakara : laku
Upakarti : rerenggan
Upaksama : pangapura
Upaya : golek
Upiksa : weruh
Usada : obat
Utama : becik
Utara : lor

Wacana : omongan
Wadana : rai
Wadya : prajuri
Wahana : tunggangan
Waji : jaran
Waluya : waras
Wana : alas
Wanadri : alas gung
Wanara : kethek
Wanda : awak
Wandawa : sanak kadang
Wanudya : wong wadon
Wangsa : sanak sadulur
Waranggana : sindhen
Wardaya ; ati
Warih : banyu
Warsa : taun; udan
Warsita : pitutur
Wasana : pungkasan
Wasesa : kuwasa
Wasis :pinter
Waskitha : awas
Waspa : luh
Wastra : sandhangan
We : banyu; srengenge
Weka : anak
Wibawa : keluhuran
Wibi : Ibu
Wicara : guneman
Widada : lestari; langgeng
Widigda : pinter
Widya : kawruh; pinter
Widura : pinter; wicaksana
Wignya : pinter
Wijil : metu; keturunan
Wikan : pirsa; weruh
Wiku : pandhita
Wil : buta
Wilis : ijo
Wimba : metu
Winursita :dicritakake
Wira : prajurit; kendel
Wisata : lelungan
Wisesa : kuwasa
Wisma : omah
Wisudha : angkat; resik
Wiwaha : upacara; pesta
Wiyata : piwulang
Wiyati : langit
Wreda : tuwa
Wre : kethek
Wreksa : kayu; wit
Wukir : gunung
Wuntat : buri
Wuyung : nesu; sedih

Yaksa : buta
Yakti : bener; nyata
Yana : kreta
Yasa : omah; lelebuhan
Yayah : bapak; kaya
Yayi : adhi
Yekti : bener
Yitna : ngati-ati
Yoga : anak
Yogya : apik; buntut
Yuda : perang
Yuswa : umur
Yuwana : slamet
Ywa : aja

Contoh Ukara Nganggo Tembung Kawi

Cakrawala sumebar kanthi warna biru lan endah temenan. ( Langit yang terhampar dengan warna biru yang sangat indah.
Wit Witan kang wilis jajar madhep srengenge . (Pepohonan yang hijau berjajar menghadap matahari.)
Pawiyatan minangka gaman paling utama ing jagad (Sekolah/pendidikan adalah senjata paling utama di dunia ini).
Makarya kanthi tulus bakale entuk ( bekerja dengan rasa tulus akan mendatangkan kedamaian).
Sinau kanthi sregep ben padha lebda lan sukses. ( Belajar dengan tekun supaya dapat pintar dan sukses).

Demikianlah contoh contoh tembung kawi yang kami sampaikan dari Pepak Jawa. Semoga uraian tembung jawa di atas dapat menjadi referensi tugas di sekolah dan bermanfaat.